Ας μην αυταπατόμαστε. Η Σύνοδος Κορυφής της Πέμπτης έγινε με αφορμή την Ελλάδα, αλλά όχι για την Ελλάδα. Όσο κι αν η χώρα μας απαξιώνεται διεθνώς ως το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης, η αλήθεια είναι ότι παίζει περισσότερο το ρόλο του «αποδιοπομπαίου τράγου»: Η Ελλάδα δεν αποτελεί ούτε καν την κορυφή ενός παγόβουνου χρέους που ρίχνει τη σκιά του όχι μόνο στην -υπερχρεωμένη- Ευρώπη αλλά στο σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Τα 350 δισ. ευρώ που χρωστά η Ελλάδα και τα οποία εκτιμώνται σήμερα περίπου στο 143% του ΑΕΠ της, δηλαδή όλου του πλούτου που παράγουν οι κάτοικοί της μέσα σε έναν χρόνο, αντιμετωπίζονται από τους Ευρωπαίους εταίρους της και τις αγορές ως μη βιώσιμο χρέος. Κι όμως, το εν λόγω ποσό είναι αμελητέο αν συγκριθεί με το χρέος πολλών ισχυρών οικονομιών και τραπεζών που θεωρούνται υγιέστατες. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, τα υπόλοιπα «γουρούνια» της Ευρωζώνης -όπως αποκαλούνται (PIGS) από τα αρχικά τους στην αγγλική γλώσσα η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ελλάδα και η Ισπανία. Η Ελλάδα έχει δημόσιο χρέος που αντιστοιχεί στο 143% του ΑΕΠ της. Αν σε αυτό προστεθεί και το χρέος των ελληνικών νοικοκυριών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων τότε αυξάνεται στο 296% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 700 δισ. ευρώ! Ωστόσο, ακόμα κι αυτό ωχριά μπροστά στο αντίστοιχο συνολικό χρέος της -μικρότερης- Πορτογαλίας, η οποία έχει δημόσιο χρέος μόλις 86% του ΑΕΠ της, που μαζί με το ιδιωτικό φτάνει το 479% του ΑΕΠ!
Ομοίως, η -ακόμα μικρότερη- Ιρλανδία έχει δημόσιο χρέος 78% του ΑΕΠ της και συνολικό (μαζί με το ιδιωτικό δηλαδή) 490% του ΑΕΠ. Τι να πει κανείς, όμως, για την Ισπανία; Το δημόσιο χρέος της αντιστοιχεί μόλις στο 66% του ΑΕΠ της, όμως αν σε αυτό προστεθεί και το ιδιωτικό, τότε το συνολικό χρέος φτάνει το 506% του ΑΕΠ της, δηλαδή περίπου 4,5 τρισ. ευρώ! Το πρόβλημα δεν σταματά εδώ.
Η Ιταλία, μία από τις τρεις μεγάλες οικονομίες της Ευρωζώνης, έχει δημόσιο χρέος περίπου 1,6 τρισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 120% του ΑΕΠ της. Αν σε αυτό προστεθεί και το ιδιωτικό, το συνολικό χρέος ξεπερνά το 400% του ιταλικού ΑΕΠ. Ακόμα χειρότερο είναι το προφίλ της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομία στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, το δημόσιο χρέος της Βρετανίας ανέρχεται περίπου σε 2,2 τρισ. ευρώ και αντιστοιχεί περίπου στο 70% του ΑΕΠ της. Αν προστεθεί σε αυτό το ιδιωτικό χρέος, τότε το ποσοστό εκτινάσσεται στο 540% του βρετανικού ΑΕΠ!
Θα πληρωθούν;
Οπότε τίθεται εύλογα ένα ερώτημα: Αν το ελληνικό δημόσιο χρέος θεωρείται μη βιώσιμο τι μπορεί να πει κανείς για το συνολικό χρέος π.χ. της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Βρετανίας; Θα πληρωθούν ποτέ αυτά τα χρήματα; Ή μήπως κι εκεί, όπως και στο ελληνικό χρέος, θα χρειαστεί ένα γενναίο «κούρεμα»; Το ερώτημα προέκυψε ιδιαίτερα μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των τεστ αντοχής στα οποία υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή 91 πιστωτικά ιδρύματα της Γηραιάς Ηπείρου και τα οποία στάθηκαν αφορμή για έντονο προβληματισμό.
Ενδεικτικά, σε πρόσφατο δημοσίευμά της, η έγκυρη αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal εστιάζει στην τεράστια έκθεση που έχουν οι μεγάλες τράπεζες της Ευρώπης όχι σε κρατικά ομόλογα αλλά σε χορηγήσεις δανείων προς ιδιώτες, επιχειρήσεις και οργανισμούς στις «προβληματικές» οικονομίες, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και εσχάτως η Ισπανία και η Ιταλία.
Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, «οι τράπεζες της Ευρώπης κάθονται πάνω σε τεράστιες ποσότητες δανείων προς ιδιώτες και επιχειρήσεις στις χωρίς ρευστότητα χώρες της Νότιας Ευρώπης, υπογραμμίζοντας πως ακόμα και τα απλά δάνεια, όχι μόνο το κρατικό χρέος, αποτελεί δυνάμει κίνδυνο για το τραπεζικό σύστημα της Γηραιάς Ηπείρου».
Χαρτοφυλάκιο
Σύμφωνα με την WSJ, κατά τη διάρκεια της 15μηνης κρίσης χρέους της Ευρώπης, οι φόβοι επενδυτών και αναλυτών εστιάστηκαν κυρίως στα χαρτοφυλάκια κρατικού χρέους των τραπεζών.
Ωστόσο, κατά κανόνα, λέει η WSJ, οι τράπεζες τείνουν να κατέχουν πολύ περισσότερο ιδιωτικό χρέος παρά κρατικό και τα τεστ αντοχής ανέδειξαν έναν ιδιαίτερα αδύναμο «κρίκο» στις ευρωπαϊκές τράπεζες: τεράστιες ποσότητες στεγαστικών, καταναλωτικών, επιχειρηματικών και λοιπών δανείων προς ιδιώτες των χωρών που σήμερα αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρέους, συνολικού ύψους 5 τρισ. ευρώ! Σημειώνεται ότι σε αυτά δεν συνυπολογίζεται η έκθεσή τους σε χώρες που σήμερα αντιμετωπίζονται ως «ασφαλής», όπως η Βρετανία ή το Βέλγιο (με δημόσιο χρέος μόνο, στο 130% του ΑΕΠ). Τι σημαίνει αυτό; Ότι το «τσουνάμι» του χρέους δεν έχει ακόμα πλήξει την ευρωπαϊκή οικονομία και ότι η ελληνική κρίση δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από μία μικρή πρόγευση γι' αυτό που έρχεται.
Παγκόσμιο χρέος
Ο απατηλός δρόμος προς τον πλούτο(να)
Φανταστείτε το παγκόσμιο χρέος ως ένα τεράστιο παγόβουνο. Το χρέος της Ελλάδας δεν αποτελεί την κορυφή παρά μια ασήμαντη κουκίδα. Τα χρέη της Ιταλίας και της Βρετανίας αποτελούν κάτι τις μεγαλύτερο, ενώ ακόμα και αυτά των ΗΠΑ, οι οποίες αναγκάζονται φέτος να ανεβάσουν σε δυσθεώρητα ύψη την οροφή του δημοσίου χρέους τους για να αποφύγουν τη στάση πληρωμών, δεν αποτελούν παρά ένα μικρό του κομμάτι.
Στο μεγαλύτερο μέρος του, το παγόβουνο αυτό του χρέους αντανακλά την παγκόσμια αγορά παραγώγων, δηλαδή επενδυτικών στοιχημάτων πάνω σε μετοχές, ομόλογα, εμπορεύματα, νομίσματα και πάσης φύσεως αξίες. Η ονομαστική αξία της παγκόσμιας αγοράς παραγώγων εκτιμάται από την Τράπεζα των Διεθνών Διακανονισμών περίπου μισό... τετρακισεκατομμύριο ευρώ! Το νούμερο είναι στην κυριολεξία «αστρονομικό»: αν επιχειρήσει κανείς να το «σπάσει» σε κέρματα του ενός ευρώ θα φτιάξει ένα «μονοπάτι» που θα ξεκινά από τον Ήλιο θα προσπεράσει τη Γη, τον Άρη, το Δία, τον Κρόνο, κι όταν φτάσει στον... Πλούτωνα μόλις θα έχει ξεδιπλωθεί κατά τα 2/3 πριν καταλήξει στα απώτατα όρια του ηλιακού συστήματος!Η τεράστια αυτή «φούσκα» εικονικού πλούτου αντιστοιχεί στο 1.000% του παγκοσμίου ΑΕΠ.
Με άλλα λόγια, για να πληρωθεί αυτό το ποσό απαιτείται η δουλειά όλων των ανθρώπων του πλανήτη για τα επόμενα δέκα χρόνια.Πόσο ρεαλιστικό όμως είναι αυτό; Η ελληνική εμπειρία είναι διδακτική. Όταν είναι πρόβλημα το χρέος να φτάνει το 150% του ΑΕΠ, το 1.000% συνιστά εφιάλτη. Υπερβολές; Σκεφτείτε το εξής: Στα χρηματιστήρια, τις «φούσκες» διαδέχεται πάντα μια «διόρθωση». Ως τέτοια νοείται μια συρρίκνωση των αξιών κατά τουλάχιστον 10%. Μια «ήπια» διόρθωση στην παγκόσμια αγορά παραγώγων θα διέγραφε αξίες 50 τρισ. ευρώ, όσο δηλαδή το παγκόσμιο ΑΕΠ! Ποιος θα κατέγραφε αυτές τις ζημιές; Ανάλογο ερώτημα τέθηκε και το 2008, μετά το ξέσπασμα της μεγάλης πιστωτικής κρίσης.
Η λύση που επιστρατεύτηκε τότε ήταν να εκτυπωθεί νέο χρήμα και να επωμιστούν τις ζημιές οι φορολογούμενοι, μια στρατηγική με διαχρονική επιτυχία που όμως πλέον έχει ακυρωθεί. Το «πρόβλημα» σήμερα, είναι ότι η επαπειλούμενη ζημιά είναι τόσο μεγάλη που τα χρήματα των φορολογούμενων απλά δεν αρκούν για να την καλύψουν. Αυτή είναι μια πραγματικότητα, έναντι τις οποίας οι σύγχρονες οικονομικές ελίτ προσπαθούν με κάθε τρόπο να κερδίσουν χρόνο, όπως φάνηκε από τον τρόπο που διαχειρίστηκαν την κρίση χρέους της Ελλάδας τους τελευταίους 15 μήνες.
Αργά ή γρήγορα, όμως, και μπροστά στο αδιέξοδο των μέχρι σήμερα επιχειρούμενων πολιτικών θα αναγκαστούν να κάνουν το προφανές: να προχωρήσουν σε μια παγκόσμια συμφωνία διαγραφής του χρέους, ώστε με μηδενισμένο πια το... κοντέρ, η παγκόσμια οικονομία να αναγεννηθεί από τις στάχτες ενός χρεοκοπημένου συστήματος.
